در سالهای اخیر، با افزایش تعداد دکلهای مخابراتی در مناطق شهری و روستایی، نگرانی مردم درباره اثرات احتمالی امواج الکترومغناطیسی بر سلامت بیشتر شده است. برخی افراد علائمی مانند سردرد، بیخوابی یا خستگی را به تشعشعات این دکلها نسبت میدهند، در حالیکه سازمانهای علمی جهان مانند سازمان جهانی بهداشت (WHO) و کمیسیون بینالمللی حفاظت در برابر پرتوهای غیر یونیزه (ICNIRP) تأکید دارند که امواج دکلها در محدودهی ایمن قرار دارند، بهشرط آنکه استانداردها رعایت شود.
ماهیت امواج دکلهای مخابراتی
امواجی که از دکل مخابراتی BTS و آنتنهای مخابراتی منتشر میشوند، در گروه امواج الکترومغناطیسی غیر یونیزه قرار دارند. این نوع امواج برخلاف پرتوهای ایکس یا گاما، انرژی کافی برای شکستن پیوندهای مولکولی یا تغییر ساختار DNA را ندارند.
در واقع، امواج دکلها مشابه امواجی هستند که از مودمهای وایفای، تلفنهای بیسیم و بلوتوث منتشر میشود، با این تفاوت که شدت آنها در فواصل نزدیک به دکل کاهش شدیدی پیدا میکند.
شدت تابش این امواج طبق استانداردهای بینالمللی (مانند ICNIRP و WHO) بسیار پایینتر از حد مجاز تعیینشده برای انسان است و در فاصلهی بیش از چند ده متر، میزان جذب آن در بدن تقریبا ناچیز میشود.یکی از مهمترین انواع دکلهای مخابراتی که در مناطق مختلف نصب میشود، دکل مهاری است. این نوع دکل به دلیل ساختار سبک و قابلیت نصب در فضاهای محدود، کاربرد زیادی در پروژههای مخابراتی شهری دارد. در طراحی و استقرار دکل مهاری، توجه به نحوهی انتشار امواج و رعایت فاصله مناسب با محیطهای مسکونی، نقش مهمی در کاهش آثار احتمالی دارد.
فاصله ایمن از دکلها چقدر است؟
بر اساس استانداردهای جهانی، حداقل فاصلهی ایمن از دکلهای مخابراتی بین ۴۰ تا ۱۲۰ متر بسته به توان دکل و نوع آنتن متغیر است. هرچه ارتفاع دکل بیشتر و زاویهی تابش آن دقیقتر باشد، خطر کمتری متوجه محیط اطراف خواهد بود.
📎 پیشنهاد مطالعه:
برای آشنایی دقیق با استانداردهای فاصله و بررسی نظر کارشناسان ایرانی دربارهی حد مجاز نصب دکلها در مناطق مسکونی، پیشنهاد میکنیم مقالهی زیر را بخوانید:
👉فاصله دکل های مخابراتی تا منازل مسکونی
روشهای عملی برای کاهش مواجهه با امواج دکلهای مخابراتی
حتی اگر محل زندگی شما در نزدیکی یک دکل مخابراتی قرار دارد، با رعایت چند نکتهی ساده و علمی میتوان میزان قرارگیری در معرض امواج را تا حد زیادی کاهش داد. این روشها نیازی به تجهیزات خاص ندارند و بر اساس اصول فیزیکی و توصیههای سازمانهای بینالمللی تنظیم شدهاند:
افزایش فاصله از منابع تابش:
قانون فیزیکی سادهای وجود دارد به نام قانون عکس مجذور فاصله؛ یعنی با دو برابر کردن فاصله از منبع تابش، شدت امواج به یکچهارم کاهش مییابد. بنابراین حتی جابهجایی تختخواب یا میز کار به سمت مخالف دکل میتواند تأثیر محسوسی داشته باشد.
پوشش پنجرهها با مواد مناسب:
اگر یکی از پنجرههای خانه در مسیر مستقیم دکل است، استفاده از پردههای ضخیم یا پارچههای مخصوص ضد امواج (دارای الیاف نقره یا مس) میتواند نفوذ تشعشع را تا ۹۰٪ کاهش دهد.
رنگهای ضد امواج و برچسبهای شیشهای نیز در بازار وجود دارند که برای طبقات بالاتر بسیار مؤثرند.
مدیریت دستگاههای بیسیم در خانه:
در حالی که دکلها در بیرون قرار دارند، بسیاری از امواج قویتر در داخل خانه تولید میشوند. مودم وایفای، گوشی همراه، اسپیکر بلوتوث و حتی مایکروویو جزو منابع تابش هستند. خاموش کردن مودم در شب و استفاده از کابل LAN بهجای وایفای در محیط کار، گام مؤثری است.
کاهش زمان تماس تلفنی:
هنگام مکالمه طولانی، بهتر است از هندزفری سیمی یا حالت اسپیکر استفاده کنید تا گوشی مستقیماً کنار سر قرار نگیرد. در مکانهایی با آنتندهی ضعیف (مانند آسانسور یا پارکینگ)، تماس را به زمان دیگری موکول کنید چون در این شرایط گوشی با توان بالاتر کار میکند.
چیدمان هوشمند وسایل در منزل:
در خانههایی که در مجاورت دکل قرار دارند، بهتر است اتاق خواب و محل استراحت در سمت مخالف دکل انتخاب شود. همچنین قرار دادن گیاهان برگدار (مثل فیکوس یا نخل خانگی) در مسیر تابش، به جذب بخشی از امواج کمک میکند.
استفاده از محصولات ضد امواج با منطق:
پردهها، رنگها یا پارچههای شیلدینگ تنها در صورت نصب درست و در کنار سایر اقدامات، مؤثرند. نباید صرفاً به آنها تکیه کرد؛ بلکه باید آنها را مکمل سبک زندگی کمتابش دانست.
نکته مهم:سازمان جهانی بهداشت تأکید میکند که بزرگترین عامل افزایش تابش در خانه، استفاده بیرویه از گوشی موبایل و وایفای است، نه دکلهای بیرونی. بنابراین کنترل دستگاههای شخصی، بسیار مهمتر از نگرانی درباره دکلهاست.
دیدگاه نهادهای علمی و پزشکی
- سازمان جهانی بهداشت (WHO) اعلام کرده که هیچ مدرک قاطعی مبنی بر خطر مستقیم امواج دکلها برای سلامت انسان وجود ندارد.
- سازمان انرژی اتمی ایران نیز سطح تابش دکلها را پایینتر از حد مجاز جهانی اعلام کرده است.
- تحقیقات دانشگاه تهران نشان داده است که در فاصله بیش از ۵۰ متر از دکل، شدت تابش کمتر از ۱ درصد حد مجاز ICNIRP است.
جمعبندی
با رعایت فاصلهی ایمن، مدیریت مدت تماس با دستگاههای بیسیم و استفاده از تجهیزات محافظ، میتوان بدون نگرانی در کنار فناوریهای مخابراتی زندگی کرد.در نهایت، آگاهی و رعایت استانداردها بهترین راهکار برای حفظ سلامت در دنیای پر از سیگنال امروز است.
۱. چرا بعضی افراد در نزدیکی دکلهای مخابراتی دچار بیخوابی یا سردرد میشوند؟
در تحقیقات جدید، هیچ ارتباط قطعی بین امواج دکلها و علائم جسمی مانند سردرد یا بیخوابی پیدا نشده است. با این حال، برخی افراد بهدلیل اضطراب ذهنی یا پدیدهٔ اثر نوسبو (Nocebo Effect) ممکن است چنین علائمی را تجربه کنند. ایجاد اطمینان روانی و کاهش استرس محیطی معمولاً مؤثرتر از اقدامات فیزیکی است.
۲. آیا نصب دکل در پشتبام ساختمانهای مسکونی مجاز است؟
بله، اما فقط در صورتی که سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی مجوز صادر کرده باشد و سطح تابش در محدوده استاندارد جهانی ICNIRP باشد. دکلها باید از اتاقهای مسکونی حداقل چند متر بالاتر نصب شوند و زاویه تابش مستقیم به داخل واحدها نداشته باشند.
۳. آیا دستگاههای اندازهگیری امواج خانگی دقیق هستند؟
بیشتر دستگاههای ارزانقیمت موجود در بازار فقط شدت میدان الکتریکی را میسنجند، نه کل تابش الکترومغناطیسی. برای ارزیابی دقیق باید از تجهیزات کالیبرهشده و کارشناسان معتبر استفاده شود. با این حال، این دستگاهها میتوانند در حد مقایسهای (برای یافتن نقاط پرتابش در خانه) مفید باشند.